zamek na wawelu

Franciszek Florentczyk

Epoka: Nowożytność - Renesans polski

Czas powstania: XVI wiek

Lokalizacja: Wawel, Kraków, Pl

 w 1499 roku pożar zniszczył część zamku królewskiego na Wawelu. Wtedy z inicjatywy królewicza Zygmunta Jagiellończyka, późniejszego króla Zygmunta Starego, sprowadzono z Budy włoskiego architekta Franciszka Florentczyka. W roku 1502 przystąpił on wraz z mistrzem Eberhardtem z Koblencji do przebudowy zachodniego skrzydła zamku wawelskiego w stylu renesansowym na poziomie dziedzińca i pierwszego piętra tworzą je szeregi półkolistych, proporcjonalnych arkad wspartych na wolnostojących kolumnach  na poziomie drugiego piętra umieszczono smukłe, znacznie wyższe od dolnych kondygnacji kolumny podtrzymujące bezpośrednio prosty okap dachu wieńczącego mieszkalne skrzydła zamkowe  linie kompozycyjne krużganków tworzy horyzontalny bieg trzech kondygnacji galerii i pionowe linie umieszczonych na trzech poziomach kolumn  konieczność podwyższenia, w stosunku do parteru i pierwszego piętra, podpór ostatniej kondygnacji zmusiła budowniczych wawelskiego zamku do zastosowania charakterystycznych rozwiązań. Wyjątkowo wysokie trzony kolumn drugiego piętra są w połowie długości dekorowane spiralnymi przewiązkami. Powyżej wieńczących kolumny głowic - kapiteli, tuż pod drewnianym okapem zastosowano podpórki w kształcie dzbanuszków  sposób zakomponowania krużganków na poziomie drugiego piętra, pozostaje bardzo charakterystyczny dla wawelskiej rezydencji. Rozwiązanie to było różnie interpretowane przez badaczy renesansowej architektury. Wskazywano, między innymi, na reprezentacyjny charakter pomieszczeń znajdujących się na ostatnim piętrze pałacu, które są najwyższe, a więc nie mogły być przysłonięte zbyt niskimi arkadami. Z tego powodu twórcy dziedzińca musieli zastosować podwyższone, zakończone prosto podcienia. Poza tym rozwiązanie, w którym powyżej arkad pojawiają się proste podpory dźwigające zwieńczenie miało źródła inspiracji w architekturze starożytnej i renesansowej środowiska rzymskiego. Podobna kompozycja znajduje się na zewnętrznych ścianach Koloseum. Na początku XVI w. powtórzono ją w nowym skrzydle pałacu papieskiego na Watykanie, co mogło bezpośrednio wpłynąć na twórców wawelskich projektów. Nawiązanie do wzorców rzymskich w istotny sposób nobilitowało rezydencję polskich monarchów  niewątpliwą inspiracją dla wawelskiego dziedzińca były wzorce renesansowej architektury włoskiej. System arkadowych krużganków był miejscem, w którym można było stosować zaczerpnięte z antyku porządki kolumnowe. Pomimo różnic klimatycznych i związanych z tym niedogodności, tego typu dekoracje w ciągu XVI w, rozpowszechniały się również na północ od Alp.