Dama z gronostajem

Leonardo da Vinci

Epoka: Nowożytność - Renesans włoski (Cinquecento)

Czas powstania: 1490

Lokalizacja: MN Kraków (Czartoryskich)

 arcydzieło namalował 38-letni Leonardo w roku 1490 w Mediolanie. Obraz przedstawia dziewczynę trzymającą na lewej ręce białe zwierzątko, gronostaja (odmianę łasicy), a prawą - głaszczącą jego futerko. Kupił go około roku 1800, zapewne we Włoszech, książę Adam Jerzy Czartoryski i ofiarował swojej matce Izabeli Czartoryskiej. Izabela umieściła go w 1809 roku w Domku Gotyckim – jednym z dwóch budynków nowootwartego, pierwszego na polskich ziemiach muzeum "narodowego" w Puławach  dziewczyna ukazana na portrecie to Cecylia Gallerani, kochanka księcia Mediolanu Lodovica Sforzy, zwanego Maurem. Obraz jest alegorią miłości ich obojga, a gronostaj (po włosku ermellino) na ręku dziewczyny jest ich emblematem. Po tym, jak Sforza w 1488 roku przyjął od Ferdynanda Aragońskiego, króla Neapolu, "Order gronostaja", nazywano go "Ermellino Bianco" ("Białym gronostajem"). Od nazwy łasicy i gronostaja ( po grecku "galee") pochodzą też dwie pierwsze sylaby nazwiska Cecylii. Podobno ją także nazywano "Ermelliną". Zatem zwierzątko to także kryptonim obojga kochanków  miękko skręcone ciało gronostaja i obrót torsu kobiety były absolutną nowością w sposobie portretowania, która nadawała kompozycji rytmu i sugerowała ruch sylwetki kobiecej, obracającej się w przestrzeni po spirali odwrotnej w stosunku do układu ciała zwierzęcia  nie wiadomo kto i dlaczego przemalował tło, które w oryginale było koloru niebieskawoszarego, między postacią a tłem istniała zapewne istotna harmonia, prześwietlenie obrazu promieniami rentgenowskimi w 1945 roku ujawniło także, że w oryginale Dama przedstawiona była na tle okna czy loggii