plan Bazyliki św. Piotra

Donato Bramante

Epoka: Nowożytność - Renesans włoski (Cinquecento)

Czas powstania: 1506, CINQUECENTO

Lokalizacja: Watykan, Rzym, Włochy

 przystąpił do przebudowy Bazyliki Św. Piotra, wznosząc 4 ogromne filary na skrzyżowaniu nawy i transeptu; według zamysłu Bramantego Bazylika miała być budowlą centralną na planie krzyża greckiego, przykrytą kopułą na skrzyżowaniu naw — projekt ten nigdy nie został zrealizowany  pierwszym była oczywiście wczesnochrześcijańska bazylika ufundowana na początku IV w. w czasach cesarza Konstantyna. Jej skala, bazylikowy układ, poprzeczna nawa transeptu i lokalizacja ołtarza głównego ponad miejscem wskazywanym jako grób Apostoła Piotra były bardzo ważnymi składowymi, które powinny były być uwzględnione w projektach nowej budowli  drugim źródłem inspiracji były zmieniające się w epoce renesansu wyobrażenia o okazałych, antycznych budowlach, których formy mogłyby godnie zastąpić i wzbogacić dotychczasowy obiekt.  pierwsze projekty i próby realizacji nowego kościoła nad grobem Apostoła Piotra pojawiły się już w połowie XV w. za pontyfikatu papieża Mikołaja V - połączenie bazylikowego kościoła z kopułowym sklepieniem  1505/6 - papież Juliusz II rozpoczął przebudowę bazyliki watykańskiej - w stosunku do zamysłów poprzedników, nowością było podkreślenie ogromnego sklepienia kopułowego, które miało podporządkować sobie bryłę kościoła  założony na planie krzyża greckiego, którego wszystkie ramiona są równej długości, wpisanego w kwadrat, z kopułą na skrzyżowaniu naw. Każde z ramion krzyża miało być zamknięte półkolistą apsydą. W narożnikach powstałych na skutek przecięcia się ramion krzyża Bramante planował usytuować cztery przestrzenie nakryte mniejszymi kopułami. Za nimi, w narożach kwadratu, miały znajdować się cztery kaplice na planie koła, zwieńczone wieżami  kopuła oparta była na walcowatym bębnie osadzonym na czterech masywnych filarach, wnętrze świątyni i czasza kopuły oświetlone były oknami przebitymi w ścianie bębna, który na zewnątrz otoczony został rzędem kolumn  ważnym czynnikiem wpływającym na projekt Bramantego była funkcja watykańskiej świątyni, która była jedną z bazylik większych, memorią i mauzoleum Apostoła Piotra  połączenia ze sobą schematu bazyliki i budowli centralnej, tak jak to uczyniono w innych starożytnych kościołach z czasów cesarza Konstantyna – bazyliki nad Grobem Chrystusa w Jerozolimie czy nad grotą Narodzenia w Betlejem. W obu przypadkach centralizujący plan podkreślały kopuły. Te znane renesansowym architektom wzorce mogły mieć wpływ również na Bramantego.  wzniesione za życia Bramantego fragmenty budowli zdefiniowały wymiary podstawowych części przyszłego, nowego kościoła