Zamość - zabudowa

Bernard Morand

Epoka: Nowożytność - Renesans polski

Czas powstania: 1580

Lokalizacja: Zamość

 urzeczywistnia włoską koncepcję miasta idealnego  zachował się renesansowy układ urbanistyczny, zasadza się na połączeniu rezydencji Zamoyskich, otoczonej niegdyś własnym wewnętrznym obwarowaniem, z niej wyprowadzona została oś podłużna układu w postaci głównej arterii komunikacyjnej  miasto ma kształt pięcioboku obwarowanego bastionami, wypełnionego regularną, szachownicowo rozplanowaną i stylistycznie jednorodną zabudową  plan łączy racjonalizm z humanistycznym przekonaniem o doskonałości ludzkiego ciała - przypomina sylwetkę człowieka  zgodnie z XVI-wieczną antropomorficzną wykładnią był to kręgosłup całego organizmu połączony z głową, czyli rezydencją właściciela  pierwsza arteria prostopadła do głównej osi zamknięta została na końcach gmachami kolegiaty i uniwersytetu, jako strefa życia duchowego i intelektualnego (serce i płuca organizmu)  druga arteria poprzeczna, łącząca główny plac, czyli Rynek Wielki z ratuszem, z dwoma mniejszymi placami to strefa życia gospodarczego (symboliczne trzewia)  Rynek Wielki - zabudowania rynku otrzymała reprezentacyjną formę architektoniczną w postaci piętrowych, podcieniowych kamienic, ich dekorowane fasady są efektem połączenia wzorów włoskich z elementami lokalnymi, jak wysokie, rozbudowane attyki, szczególnymi walorami artystycznymi odznaczają się kamienice ormiańskie  ratuszowi przypada w nim miejsce serca, jego wyniosła bryła o trzech kondygnacjach z wieżą wznosi się nad sąsiadującymi z nim kamienicami, a dwuskrzydłowe schody, wysunięte są daleko przed elewację  najpiękniejsze kamienice - z barwnymi fasadami, ozdobnymi attykami, płaskorzeźbami, bogatą stiukową dekoracją przedstawiającą smoki, anioły i orientalne motywy roślinne i zwierzęce - wybudowali obok ratusza kupcy ormiańscy, inne należały do Greków, Polaków i Żydów  kwadratowy rynek nawiązuje do wzorów antycznego placu publicznego, który miał pełnić funkcje reprezentacyjne, a nie handlowe  katedra zamojska, również projektu Moranda, stanowi odwzorowanie układu urbanistycznego miasta w 15-krotnym pomniejszeniu, jej wnętrze, w przeciwieństwie do dość przysadzistej bryły, zaskakuje gotycką jeszcze wzniosłością oraz prostym rytmem okien i wysmukłych filarów.