Ołtarz z Isenheim

Mathias Grünewald

Epoka: Nowożytność - Renesans niemiecki

Czas powstania: 1512/13–15

Lokalizacja: obecnie w muzeum w Colmarze

 cierpienie ukazane na jednym z paneli ołtarza przedstawiającym scenę ukrzyżowania Chrystusa, widoczną, gdy ołtarz jest zamknięty. Ujęta jest ona po bokach przestawieniami świętego Antoniego (po prawej), patrona zakonu Antonitów, oraz świętego Sebastiana (po lewej), którego wzywano do obrony przed zarazą. Pod obrazem zaś znajduje się predella (podstawa nastawy ołtarza w kształcie skrzyni ustawionej na mensie ołtarzowej) ukazująca scenę opłakiwania.  najważniejsze jest tu jednak „Ukrzyżowanie” – centralna część olbrzymiego ołtarza namalowana temperą na drewnianym panelu o wymiarach 269 na 307 centymetrów. Artysta ukazał tu konającego Chrystusa, którego blade, pokaleczone, pokryte krwawymi ranami i otarciami ciało bezwładnie zwisa z drzewa krzyża. W ranach widoczne są metalowe odłamki bicza, którym okładano go przed drogą na Golgotę. Z prawego boku Zbawiciela cieknie czerwona strużka krwi, spływając w kierunku podartej, postrzępionej białej przepaski na jego biodrach (perizonium). Szeroko rozłożone ramiona Jezusa, na których widać każdy mięsień, każdą żyłę, każde niemal ścięgno, a także rozpostarte w konwulsyjnym geście palce ukazują ogromny ból, jakiego musiał on doświadczyć na krzyżu. Głowa Chrystusa pokaleczona cierniową koroną mocno opada w dół, a na jego twarzy maluje się niewypowiedziane cierpienie – otwarte w niemym krzyku usta i zamknięte, opuchnięte oczy pozwalają nam się jedynie domyślać, jak okrutnym mękom go poddano.  dramatyczny obraz Chrystusa podkreśla także jego zdeformowana, powyginana sylwetka: nienaturalnie długie, powykręcane, zwichnięte w wielu miejscach ręce, zniekształcony tors, uginające się pod ciężarem ciała nogi, porozciągane kończyny, mocno zarysowana talia, zbyt duże w stosunku do reszty ciała stopy przebite gwoździem. Taki sposób przedstawienia Jezusa ilustruje mękę, której doświadczył od momentu ujęcia go w Ogrodzie Oliwnym, poprzez biczowanie, drogę krzyżową i śmierć na Golgocie.  w treści ikonograficznej całego ołtarza są realizowane trzy aspekty o dni pasyjne Wielkiego Tygodnia: Chrystus na krzyżu, Złożenie do grobu i opłakiwanie w raz ze świętymi św. Antonim Pustelnikiem i św. Sebastianem o Boże Narodzenie i Adoracja Dzieciątka oraz sceny Zwiastowania i Zmartwychwstania o Życie św. Antoniego Pustelnika - św. Antoni na pustyni i kuszenie św. Antoniego  Ołtarz isenheimski, a wraz z nim "Ukrzyżowanie" jest syntezą osiągnięć artystycznych sztuki niemieckiej początku XVI stulecia, w której dostrzegalne są już zalążki nowej epoki, lecz wciąż jeszcze dominuje późnośredniowieczny sposób obrazowania. Wszystko w tym dziele, podobnie jak w innych pracach Grünewalda, podporządkowane zostało sferze duchowej, dlatego też wielu dostrzega w nim jedno z największych osiągnięć sztuki sakralnej Zachodniej Europy.