autoportret jako Chrystus (Autoportret w futrze)

Albrecht Dürer

Epoka: Nowożytność - Renesans niemiecki

Czas powstania: 1500

Lokalizacja: olej, deska, Alte Pinakothek, Monachium

 wydaje się być najbardziej specyficznym i wyróżniającym na tle innych znanych nam podobizn malarzy. Uderza niezwykły realizm tego portretu, jego proporcje i symetryczność. Dürer namalował siebie stojącego na wprost widza, frontalnie. Nie ma pewności, czy jego wzrok skierowany jest na nas, czy patrzy on raczej „przez nas”, jakby nie dostrzegał nikogo. Jego oblicze jest nieruchome, pozbawione jakiegokolwiek grymasu  twarz artysty i jego uniesiona dłoń stanowią pionową oś obrazu. Gęste włosy, układające się w loki, opadają tak samo po obu stronach twarzy i rozkładają się na ramionach, nadając postaci trójkątny kształt. Z zadziwiającą precyzją Dürer odmalował swój ubiór. Płaszcz wygląda na gruby, a przy tym aksamitny, przyjemny w dotyku. Na piersi utworzyły się lekkie fałdy z materiału, w zgięciu łokcia uniesionej ręki tkanina marszczy się bardziej. W futrzanym kołnierzu można dostrzec pojedyncze włoski, w których odbija się światło. Zastosowany przez artystę światłocień miał ogromne znaczenie przy tworzeniu tego autoportretu – podkreśla realizm postaci, nadaje jej trójwymiarowości, plastyczności. Postać jest otulona czarnym tłem, ale nie ginie w nim. Światło padające z góry rozjaśnia czoło, czubek nosa, lewy policzek, szyję i palce na kołnierzu. Na obrazie dominują brązy, czerń, ale postać Albrechta jaśnieje, przebija się przez ciemne barwy.  patrząc na ten autoportret trudno pozbyć się wrażenia, że już wcześniej widziało się coś podobnego. Nie jest to złudne wrażenie, bowiem Dürer namalował siebie na podobieństwo średniowiecznych wizerunków… Chrystusa Zbawiciela. Jego postawa na Autoportrecie przypomina zwłaszcza pozę Chrystusa stosowaną w obrazach „Salvator Mundi”, co znaczy „Zbawiciel Świata”  w wizerunkach tych Chrystus prawą dłoń trzyma przed piersią i układa ją w geście błogosławieństwa. W drugiej dłoni trzyma kulę przedstawiającą Ziemię. Historycy sztuki zgodnie twierdzą, że Dürer specjalnie ukazał siebie na podobieństwo Chrystusa. Nawet włosy wystylizował tak, aby przypominały ikoniczne wizerunki Zbawiciela.  sposób, w jaki Dürer przedstawił siebie na portrecie, pozwala na stwierdzenie, że jest to wizerunek o symbolicznym wydźwięku. Według jednej z interpretacji to dzieło obrazuje ideę „imitatio Christi” – „naśladowania Chrystusa”  według innej analizy dürerowski Autoportret ma być wyobrażeniem koncepcji artysty jako twórcy natchnionego przez Boga. W epoce renesansu talent uznawano za dar boski, a przez to bardzo wyjątkowy. Nie tylko dzieła, ale przede wszystkim artystów uznawano za genialnych. W Autoportrecie w futrze szczególną uwagę zwracają oczy malarza oraz jego dłonie – narzędzia pracy, bez których twórca nie może się obyć. Na wysokości oczu znajduje się inskrypcja: Albrecht Dürer, Norymberczyk, tak dobrymi farbami przedstawiłem siebie samego w wieku 28 lat  potrafił umiejętnie utrwalić wewnętrzne stany człowieka - jego Autoportret jest tajemniczy, nie brakuje w nim pewnej melancholii i mroczności