Willa rotonda, inaczej zwana - willa kapra

Andrea Palladio

Epoka: Nowożytność - Renesans włoski (Cinquecento)

Czas powstania: 1567-1582

Lokalizacja: Capra, Almerico, koło Vicenzy

 późnorenesansowa willa podmiejska k. Vicenzy  wywarła duży wpływ na architekturę klasycystyczną w Europie  wiele miejsca w swoim traktacie poświęcił szczególnej grupie budowli: willom. Willa to wolnostojący budynek mieszkalny, często ściśle powiązany z otaczającym go ogrodem.  w starożytnym Rzymie i Italii doby renesansu wille były to podmiejskie bądź wiejskie siedziby elit. Zamożni włoscy patrycjusze i bankierzy oprócz willi posiadali zwykle także rezydencję miejską zwaną pałacem (palazzo). Willa służyła nie tylko rozrywce – była oczywiście miejscem wypoczynku, gdzie przyjmowano gości czy zatrzymywano się na polowania – stanowiła też miejsce będące swoistym centrum zarządzania wiejskimi dobrami. Łączyła funkcje rozrywkowe i ekonomiczne, służyła budowaniu społecznego prestiżu. Ową obecność właścicieli, ich ekonomiczną i polityczną władzę, w symboliczny sposób sygnalizował ich herb umieszczony na fasadzie.  Witruwiusz w swoim traktacie niewiele pisze na temat rezydencji mieszkalnych. Nowożytni humaniści informacje na temat willi czerpali przede wszystkim z pism Pliniusza Młodszego (znane były jego opisy willi w dawnych rzymskich miastach, Tradycja literacka ukształtowała swoisty mit willi – podmiejskiej bądź wiejskiej rezydencji, w której mężowie stanu poszukiwali odpoczynku od życia miejskiego  uznawana jest za jedną z najwybitniejszych realizacji Palladia  stanowi ona też swoiste ucieleśnienie zasad propagowanych przez architekta  wybudowana została na zlecenie Paolo Almerico, kanonika i referendarza Kurii Rzymskie  budowla usytuowana jest na niewielkim wzniesieniu  zasadniczo została założona na planie kwadratu, w centrum którego znajduje się sala na planie koła. W narożnikach kwadratu, na osiach poprzecznych, umieszczone zostały cztery mniejsze wnętrza. Na każdej ścianie kwadratu, między dwoma takimi pomieszczeniami usytuowane są jeszcze dwa mniejsze wnętrza oddzielone przedpokojem, którym z sali wychodzi się na zewnątrz budynku, do sześciokolumnowego portyku. Portyk ów ma formę półotwartego ganku dostawionego do lica fasady: kolumny w porządku jońskim (o głowicach w formie woluty) dźwigają poziome belkowanie oraz ułożony na nim trójkątny naczółek. Do każdego z czterech ganków prowadzą schody. Centralna sala jest w istocie rotundą nakrytą kopułą wzorowaną na kopule wieńczącej rzymski Panteon.  proporcje pomieszczeń zostały precyzyjnie wyliczone zgodnie z opracowanymi przez architekta zasadami. Całość projektu jest symetryczna i doskonale wyważona na obydwu osiach, odznacza się chłodną elegancją oraz oszczędną dekoracją. Ogólny plan willi to swoista zabawa, żonglerka przenikającymi się pomieszczeniami na centralnych planach koła, kwadratu i krzyża greckiego. Całość budowli (wraz z prowadzącymi do ogrodu schodami) wpisać można w koło. Gdy przyjrzymy się dwóm centralnym osiom budynku (a więc od wystającego przed lico fasady portyku do drugiego takiego samego po przeciwnej stronie) to okaże się, że tworzą one plan krzyża greckiego - równoramiennego. Zasadniczy korpus budowli założony został na planie kwadratu; w jego centrum został wyrysowany z kolei mniejszy kwadrat, w który wpisana jest okrągła sala. Trójkątne przestrzenie powstałe w narożach kwadratu mieszczą klatki schodowe. Istotną cechą Villi Rotondy jest jej harmonijne współistnienie z otaczającym pejzażem. Budowla otwarta jest na krajobraz dzięki sześciokolumnowym portykom; prowadzące do portyków schody stanowią z kolei łagodne przejście miedzy architekturą a naturą  szczególny powrót do stylu wypracowanego przez architekta z Vicenzy nastąpił w XVII i XVIII wieku zwłaszcza w Anglii, Irlandii i Ameryce Północnej. Villa Rotonda stała się źródłem inspiracji dla wielu budowli rozsianych w całej Europie. W Angli powstały nawet jej niemal dokładne kopie: Mereworth Castle wybudowany w Mereworth w hrabstwie Kent przez architekta Colena Campbella około 1723 roku, oraz Chiswick House pod Londynem (obecnie w granicach miasta) powstały w latach 1725–1729 dla Lorda Burlingtona. Na najsłynniejszej chyba palladiańskiej budowli wzorowana jest też warszawska Królikarnia (zaprojektowana przez Dominika Merlini w latach 80. XVIII wieku) oraz pałac w Lubostroniu, wybudowany w latach 1795–1800 wedle projektów Stanisława Zawadzkiego. willa wiejska, belweder ( na wzniesieniu) / na planie krzyża greckiego wpisanego w kwadrat, symetryczna, geometryczna, plan centralny, wielopiętrowa, układ pomieszczeń: amfilada, symetrycznie rozłożone pokoje, na każdym ramieniu krzyża greckiego- klatki schodowe/ Kompozycja: symetryczna, foremna, portyki z każdej strony, posiada kopułę, niewielka, schematyczna, zwarta, statyczna, harmonijna, sześcian i kula, otoczenie/ 4 jońskie portyki dostawione do każdej ściany elewacji, portyki zwieńczone tympanonem, schody, trójkątne przyczółki, 2 piętrowa, półpiętro oddzielone od piętra gzymsem i belkowaniem, jest zwieńczona spłaszczoną kopułą na planie koła, pierwsze piętro - piano nobile/ dominuje sala zwieńczona kopułą,/ dekoracja: kolumny w stylu jońskim, nawiązanie do antyku przez kolumny jońskie i tympanony, okulusy w tympanonie, oszczędna dekoracja, / BRYŁA