hagia sophia

Epoka: Średniowiecze - Bizancjum

Lokalizacja: Konstantynopol, (dziś stambuł, Turcja)

-Bożej Mądrości, VI w -  architekci Anthemios z Trales i Izydor z Miletu  była najważniejszą świątynią Cesarstwa Bizantyjskiego, katedrą patriarchy i miejscem koronacji cesarzy  połączenie bazyliki i planu centralnego  bryła spiętrzona, akcentowana kopułą, masywna i surowa, z czasów tureckich pochodzą dodane minerety  kopuła stanowi centrum w spiętrzonej masie form i wnętrzu kościoła  wewnątrz wszelkie wrażenie ciężaru znika, jak gdyby trwałe elementy budowli zostały na zewnątrz  środkiem planu jest kwadrat przykryty kopułą, od wschodu i zachodu, na osi kościoła przylegają niżej położone nisze z półkopułami przeprute dwoma symetrycznie przylegającymi eksedrami, wnętrze podzielone jest na trzy nawy oddzielone kolumnadą z łukami arkadowymi, nad nawami bocznymi niższymi i sklepionymi krzyżowo mieszczą się empory  kopuła jest wsparta na pendentywach rozpiętych między półkolistymi łukami wspartych na filarach ustawionych w rogach planu kwadratu; pendentywy były ważnym osiągnięciem konstrukcyjnym w architekturze, ponieważ pozwalały przejść z planu i formy kwadratu do planu koła, filary narożne pełniły funkcje nośna, pendentywy odciążały ściany (stosowano później podobny rodzaj kopuły w architekturze nowożytnej)  taki rodzaj konstrukcji powodował, że kopuła stawała się lżejsza optycznie, „unosiła się”, dodatkowo opleciona była w dolnej części rzędem okien, które wpuszczały światło do wnętrza kościoła  wnętrze nawy głównej akcentowane jest podłużnie i centralnie ogromem przestrzeni i światłem poprzez kopułę i półkopuły wraz z eksedrami, nawy boczne z emporami schowane są w cieniu  światło, złoty blask mozaik dopełniały iluzji nierzeczywistości  widać również nowe podejście do elementów dekoracyjnych, ornamentalnych – motywy gzymsu, kapiteli z akantem, ślimacznicami zostały zaczerpnięte z antyku, ale efekt ich użycia jest inny; funkcja nośna została przysłonięta delikatną i wzorzystą, polichromowaną powierzchnią, niemalże ażurową skrywającą twardość kamienia