Ołtarz baranka eucharystycznego (gandawski)

Jan van Eyck

Epoka: Nowożytność - Protorenesans

Lokalizacja: kat. św Bawona w Gandawie, Belgia

-1426/32 rok - Drewno, Farba olejna, Malarstwo temperowe - inaczej adoracja mistycznego baranka Baranka – złożony poliptyk tablicowy dużych rozmiarów  jest wielką księgą wiedzy o sacrum i profanum, wiedzy o człowieku i Bogu, wiedzy o początkach wiary, jej istocie i sensie  skrzydła zamknięte ujęte w koncepcję formy architektonicznej tworzą trzy poziomy.  poziom dolny, najniższy stanowi przestrzeń przeznaczoną dla uczczenia fundatorów – Jodocusa Vijd i jego żony Elisabeth Borluut. Zostali oni przedstawieni w akcie pobożnej modlitwy kierowanej do św. Jana Chrzciciela (patrona kościoła) i św. Jana Ewangelisty (patrona kaplicy) ukazanych w stylu en grisaille  Jodocus i Elisabeth zostali sportretowani z bezwzględną prawdą i brzydotą  poziom drugi, środkowy przedstawia dość skromną komnatę, w której odbywa się kameralna scena Zwiastowania  trzeci, najwyższy poziom ołtarza wieńczą przedstawienia Sybilli Erytrejskiej i Kumejskiej oraz proroka Zachariasza i Micheasza, przepowiadających przyjście na świat wyczekiwanego Zbawiciela.  w górnej przestrzeni ołtarza otwartego wyłania się cała historia człowieka i jego relacji z Bogiem. Górną część tworzy siedem kwater, które w medytacyjny sposób prowadzą nasz wzrok od naturalistycznych aktów Ewy i Adama, przez anielską harmonię sfer, ku największym orędownikom Matce Boskiej i św. Janowi Chrzcicielowi, którzy z kolei adorują Tronującego Boga.  dolna część ołtarza to brawurowa panorama z majaczącym architektonicznym Niebiańskiej Jerozolimy w tle  centrum stanowi fontanna życia, źródło wody żywej i ołtarz ofiarny z Barankiem, ofiarą i krwią spływającą do kielich, adorowany przez krąg anielski  w Ołtarzu Gandawskim natura to mikrokosmos rozpoznany, wartościowy i urzekający, są tu m.in. cyprysy, palmy daktylowe, drzewa pomarańczowe, cytrynowce, kwiaty i dobroczynne zioła.  z daleka i bliska wyłaniają się idący w zgodnych grupach czciciele Baranka Mistycznego: Sprawiedliwi Sędziowie, Rycerze Chrystusowi, Pustelnicy, Pielgrzymi, Męczennicy, Prorocy, Święte niewiasty, Papieże, Biskupi i Apostołowie.  natura oddana w sposób naukowy i botaniczny, z precyzją