Sąd Ostateczny,

Michał Anioł

Epoka: Nowożytność - Renesans włoski (Cinquecento)

Czas powstania: 1535–41, cinque

Lokalizacja: kaplica Sykstyńska Rzym

fresk/  artysta osiadł na stałe w Rzymie, gdzie na zlecenie papieża Pawła III namalował na szczytowej ścianie Kaplicy Sykstyńskiej  była to jego kolejna wielka realizacja malarska, której niekonwencjonalne rozwiązania ikonograficzne i stylistyczne niemal od chwili powstania budziły kontrowersje (nagość)  pokrył ściany kilkoma warstwami nowego tynku i wyprofilował powierzchnię tak, by nachylała się ku środkowi. Dzięki temu postać Chrystusa-Sędziego wydaje się większa i groźniejsza.  ogromne malowidło przedstawia ponad 400 postaci, rozmieszczonych w dwóch częściach: niebiańskiej, która została podzielona na trzy strefy na górze fresku, oraz ziemskiej w jego dolnej części. Na samej górze, w partii łukowej, czyli tzw. lunetach znajdują się bezskrzydli aniołowie, trzymający w dłoniach narzędzia męki Pańskiej – arma Christi, nie przedstawił aniołów w klasyczny, znany sposób – jego postaci nie mają wyglądu pulchnych cherubinów o dziecięcych twarzach, brakuje im także skrzydeł i aureoli. Są to muskularni mężczyźni.  na fresku przeważają barwy cieliste, błękity, zielenie, fiolet, biel. Duże wrażenie wywiera kontrast pomiędzy niebiańskim ładem i plątaniną ludzkich ciał. Kompozycja wydaje się być klasyczna, ale została pozbawiona renesansowej harmonii i spokoju, przytłacza i oszołamia swoimi rozmiarami oraz nagromadzeniem postaci.  w centrum Sądu Ostatecznego widnieje postać potężnego Chrystusa Sędziego. Emanuje nieziemską siłą, czego dowodzi świetlista aura dookoła sylwetki. Jego muskularne ciało przypomina raczej antycznego bohatera, na przykład rzeźby Apollina, aniżeli dotychczasowe wizerunki Chrystusa. Wbrew tradycji malarskiej nie ma on też zarostu. Gniewnie unosi prawą rękę, jakby chciał wskazać ludzkości właściwą drogę, i spogląda na zlęknione postaci, które znajdują się po prawej stronie fresku. Gest Chrystusa może kojarzyć się z przedstawieniami strącenia piorunem Faetona przez Zeusa i postać Jupitera.  przy prawym boku Chrystusa przysiadła na chmurze Matka Boża. Odwraca głowę, wygląda na zatroskaną. Jest brzemienna, co według niektórych symbolizuje wiernych rodzących się dla raju. Maryję i jej Syna otacza pierwszy krąg świętych, patriarchów oraz apostołów. Uprzywilejowaną pozycję u stóp Jezusa zajmują święci Bartłomiej i Wawrzyniec – to właśnie im, obok Wniebowstąpienia Matki Bożej, była dedykowana Kaplica Sykstyńska.  święci trzymają w dłoniach symbole swojego męczeństwa: Wawrzyniec ruszt, na którym był opalany, a Bartłomiej nóż i własną skórę. Twarz Bartłomieja jest podobna do poety Pietro Aretino, a na skórze, która zwisa z dłoni świętego, Michał Anioł umieścił swój autoportret.  po obydwu stronach Zbawiciela ukazano cztery okazałe postacie świętych. Po prawej stronie są to Jan Chrzciciel, okryty skórą z wielbłąda i św. Andrzej z charakterystycznym krzyżem w kształcie litery X, a po lewej – św. Paweł i św. Piotr z pękiem złotych i srebrnych kluczy, symbolem władzy papieskiej. Twarz świętego Piotra skrywa w sobie portret papieża Pawła III. Pod świętymi zostali umieszczeni aniołowie, dmący w trąby na znak rozpoczęcia Sądu Ostatecznego. Z prawej strony fresku znajdują się dusze potępione, a z lewej zbawione.  w połowie wysokości fresku, po prawej stronie Michał Anioł umieścił grupę męczenników wraz z symbolami ich męczeństwa. Wśród nich można rozpoznać św. Szymona Apostoła (z piłą), św. Błażeja (ze zgrzebłem), św. Szymona z Cyreny (z krzyżem), św. Katarzynę (z połamanym kołem) i św. Sebastiana (z pękiem strzał). Według niektórych badaczy para siedząca za św. Piotrem to Hiob z małżonką.  z kolei po lewej stronie, w połowie wysokości dzieła przedstawiono dusze wznoszące się do nieba. Błogosławionych można podzielić na dwie grupy – jedni unoszą się do niebios bez trudu, inni muszą walczyć z całych sił, niektórzy potrzebują pomocy.  u dołu malowidła malarz przedstawił scenę zrzucania potępionych dusz w piekielne czeluści, które uosabiają siedem grzechów głównych. Bohaterowie są bezbronni, co podkreślają ich gwałtowne gesty i pozy. Stłoczone postaci nie są bezimiennym tłumem, artysta nie odebrał im indywidualności, wręcz przeciwnie nadał ich twarzom konkretne emocje: przerażenie, nadzieję, zagubienie. Wśród potępionych wyróżnia się szczególnie jedna postać, która zakrywa dłonią połowę twarzy. Jest zbyt przerażona, by patrzeć na to ,co za chwilę ją spotka i jednocześnie zbyt zgnębiona, by próbować jeszcze walczyć z przeznaczeniem.  Na samym dole fresku znajduje się pieczara, przez niektórych uważana za wrota piekieł. Obok na tafli jeziora unosi się łódź Charona, który przewoził zmarłe dusze przez rzekę Acheron i jezioro Stygijskie do piekła. Michał Anioł, obrazując piekielne czeluści, wprowadził kilka motywów mitologicznych. Było to nowatorskie posunięcie. Wśród dusz na dole jest Minos, sędzia świata podziemnego Hadesu.  ukazanie niechrześcijańskich motywów na fresku jest wynikiem inspiracji artysty Boską komedią Dantego.  dzieło jest niezwykle bogatym zbiorem postaci, figur i póz. Bohaterowie zostali ukazani w sposób ekspresyjny, dynamiczny, co można uznać za zwiastun sztuki barokowej.