Transfiguracja (Przemienienie Pańskie)

Rafael Santi

Epoka: Nowożytność - Renesans włoski (Cinquecento)

Czas powstania: 1516-1520, cinque

Lokalizacja: Pinakoteka Watykańska

 obraz zamówiony został w 1516 roku przez przyszłego papieża Giulia Medici. Pracę nad dziełem przerwała niespodziewana śmierć artysty. Obraz ukończył jego uczeń Giulio Romano  Giulio Medici ofiarował ostatecznie dzieło Rafaela kościołowi San Pietro in Montorio w Rzymie, skąd w 1797 wywiózł go Napoleon, Po upadku imperium Bonapartego oryginalny obraz wrócił do Rzymu i znalazł się w Pinakotece Watykańskiej  dzieło to jest również najbardziej nietypowym przedstawieniem sceny Przemienienia Pańskiego- dzieje się tak za sprawą ukazania na obrazie dwóch dziejących się równocześnie wydarzeń opisanych w Ewangelii Mateusza (Mt 17, 1-21).  stworzył kompozycję dwustrefową, w której połączył główny temat obrazu z późniejszym epizodem biblijnym: uzdrowieniem opętanego chłopca (w dolnej strefie obrazu). Właściwe przeistoczenie (przemienienie, transfiguracja) na górze Tabor odbywa się w górnej części dzieła: w obłokach unosi się postać Jezusa w otoczeniu proroków Mojżesza i Eljasza, a na ziemi leżą trzej zalęknieni apostołowie: Jakub, Piotr i Jan. Scena ta odpowiada tekstowi św. Mateusza: „Po sześciu dniach Jezus wziął z sobą Piotra, Jakuba i brata jego Jana i zaprowadził ich na górę wysoką, osobno. Tam przemienił się wobec nich: twarz Jego zajaśniała jak słońce, odzienie zaś stało się białe jak światło. A oto im się ukazali Mojżesz i Eliasz, którzy rozmawiali z Nim.” (Mt 17, 1-3). Słowa, jakie rozległy się wówczas, a które wypowiedziane były już w chwili chrztu Jezusa: ”To jest Syn umiłowany, w którym mam upodobanie, Jego słuchajcie” (Mt 17,5) stanowią o znaczeniu Przemienienia. Wizerunek Rafaelowski zdominował ikonografię tego wydarzenia  pierwsza scena, ukazana w górnej partii, to Przemienienie Pana Jezusa na górze Tabor. Jezus, w bieli, z uniesionymi rękoma ukazany jest na tle białego obłoku, postać się unosi. W podobny sposób ukazani są prorocy Mojżesz i Eliasz. Poniżej Apostołowie Jakub, Piotr i Jan leżą na ziemi zasłaniając sobie oczy przed blaskiem, jaki bije od Jezusa. Według tradycji symbolizują oni trzy cnoty główne: Wiarę, Nadzieję i Miłość, co dodatkowo artysta ukazał w kolorze ich płaszczy – Jakub w zieleni, czyli Nadzieja, Piotr w niebieskiej tunice jako znak Wiary. Dodatkowo ma on żółty płaszcz przykrywający mu nogi – żółty jest symbolem zdrady i w takiej sukni ukazywany jest Judasz, ale artysta chciał przypomnieć nam, że i Piotr nie był wierny Chrystusowi do końca. Ostatni z Apostołów, Jan, ukochany uczeń Jezusa w całości ubrany jest czerwony płaszcz symbolizujący Miłość.  poniżej ukazana jest scena przyprowadzenia do uczniów epileptyka. Mężczyźnie i półnagiemu, powyginanemu chłopcu towarzyszy tłum ludzi. Naprzeciw nich, po prawej stronie kompozycji znajdują się Apostołowie, którzy bezskutecznie próbują uzdrowić chłopca. Scena ta jest bardzo dynamiczna. Uczniowie rozmawiają ze sobą, napominają się wzajemnie, nie dowierzają, niektórzy okazują rezygnację  w warstwie plastycznej obraz ten jest zapowiedzią baroku – kontrasty walorowe – jasna i oświetlona nadprzyrodzona scena górna i dolna pogrążana w mroku, nasycona kolorystyka  obraz stanowił wzór dla dzieł Caravaggia