Madonna w grocie

Leonardo da Vinci

Epoka: Nowożytność - Renesans włoski (Cinquecento)

Czas powstania: 1483, cinque

Lokalizacja: dwie wersje Luwr (zaokrąglone ramy)/ Londyn

 oba dzieła są podobne do siebie, co wskazuje na to, że jeden pochodzi od drugiego. Dzieła powstały najpewniej w okresie od 1483 do 1508 roku.  zamówienie od franciszkańskiego Bractwa Niepokalanego Poczęcia - 1483  przeznaczony do kaplicy bractwa w kościele św. Franciszka w Mediolanie (St. Francesco Grande)  przeznaczony do wieloczęściowego ołtarza architektoniczny (w środku Madonna z dzieciątkiem)  Bractwo (Franciszkanie) zostało powołane do szerzenia kultu Niepokalanego Poczęcia Marii i tej idei poświęcona była też kaplica - również główny obraz ołtarza nawiązuje właśnie do niej  koncepcja Niepokalanego Poczęcia Matki Boskiej była wówczas świeżą ideą, rozwijaną przez zakon Franciszkanów. Odnosiła się do samej Marii i jej poczęcia w łonie jej matki, świętej Anny. Według niej Maria pozbawiona była grzechu pierwotnego, tego, który nosi każdy człowiek, a który jest dziedzictwem pierwszych rodziców, Adama i Ewy. Franciszkanie uważali, że matka Jezusa – Boga – nie mogła być poczęta w grzechu, wierzyli, że Boski plan Wcielenia sięga głęboko w dzieje. Maria, wybrana była na matkę Jezusa już w momencie, kiedy została poczęta. Koncepcji tej sprzeciwiali się Dominikanie – ich zdaniem Matka Boska została oczyszczona z grzechu pierworodnego. Sykstus IV (Franciszkanin) – zatwierdził pierwszą wersję i nadał rangę temu świętu  znamy dwa dzieła pod tym tytułem. Jedno jest w pełni przypisywane Leonardowi, drugie przez większość badaczy atrybuowane jest głównie Ambrogio de Predis, a Leonardowi częściowo.  Maria klęczy przed dziecięcym Jezusem, św. Jan Chrzciciel jest ostatnim z proroków poprzedzających Chrystusa, a grupie towarzyszy anioł  scenę otacza górski krajobraz , który w powszechnych wyobrażeniach wiązał się również z świętym Janem i przywodził na myśl schronienie.  święty Jan to postać szczególnie ważna dla Franciszkanów – Jan, obok świętego Franciszka, jest patronem tego zakonu  być może przygarniający Jana i ochraniający go płaszczem gest Marii oraz błogosławieństwo Chrystusa – służą wyrażeniu łaski i opieki, jaką Maria i Jezus kierują ku zakonowi.  płaszcz Marii spina na dekolcie brosza: okrągły kryształ otoczony drobnymi perłami. Kryształ i perły symbolizują czystość. Podobnie woda stanowi metaforę czystości Marii  zorganizowana grupa zajmuje centralną pozycję przedstawionego świata  innowacyjnie zorganizowana przez Leonarda kompozycja - postacie zgrupowane są w układ oparty na złożonej interakcji, pozostają w stosunku do siebie w relacji, opartej na gestach i spojrzeniach, która, w połączeniu z realistycznym stylem przedstawienia, dodaje obu obrazom życia.  kształt kompozycji zbliżony do piramidy - głowa Marii tworzy jej szczytowy wierzchołek, natomiast rozmieszczeni po jej obu bokach i nieco przed nią Jan i Anioł oraz – najbardziej wysunięty przed Marię, najniżej znajdujący się, Jezus, kąty jej podstawy. W sztuce wczesnego renesansu często spotykamy układ postaci oparty na formie trójkąta. W przypadku malarstwa Leonarda kompozycję określamy, jako opartą na piramidzie, ponieważ sposób, w jaki rozmieszcza on grupę w obrazach, jest bardziej przestrzenny. Zarówno kompozycja oparta na trójkącie, jak i oparta na piramidzie, wprowadza do przedstawienia odczucie ładu i równowagi